‌قانون آموزش و پرورش عمومی اجباری و مجانی

‌مصوب ششم مرداد ماه ۱۳۲۲

‌ماده‌ی اول – دولت مکلف است از سال ۱۳۲۲ تا مدت ده سال تعلیمات (‌آموزش و پرورش) ابتدایی را در تمام کشور به‌تدریج عمومی و اجباری ‌سازد.

‌ماده‌ی دوم – دوره‌ی تعلیمات ابتدایی اجباری شش سال است، برنامه‌ی تحصیلات و کتاب‌های دبستانی با رعایت مقتضیات نقاط مختلف کشور ممکن است‌ متنوع باشد. تالیف طبع کتاب‌ها را وزارت فرهنگ با رعایت اصول آموزش و پرورش خاصه تربیت اخلاقی و تقویت حس دینی کودکان عهده‌دار خواهد ‌بود.

‌تبصره – وزارت فرهنگ می‌تواند تا زمانی که وسایل کافی در اختیار ندارد و مقتضی می‌داند تحصیلات را در کلاس ۵ و ۶ اختیاری قرار دهد ‌مشروط بر این‌که این مدت از تاریخ تصویب این قانون از پنج سال تجاوز نکند.

‌وزارت فرهنگ مکلف است در برنامه‌ی این دو کلاس تجدید نظر به عمل آورده آموختن مقدمات حرف و صنایع و کشاورزی را با رعایت مقتضیات هر‌ محل در آن بگنجاند.

‌ماده‌ی سوم – آموزش و پرورش در دبستان‌های دولتی در تمام کشور مجانی است و به هیچ عنوان نباید از دانش‌آموزان وجهی مطالبه شود به‌دانش‌آموزان بی‌بضاعت کتاب درسی مجانی داده خواهد شد.

‌ماده‌ی چهارم – در نقاطی که وسایل تعلیمات اجباری فراهم گردیده وزارت فرهنگ اجباری بودن آن را در فروردین ماه پس از صحه ملوکانه اعلام ‌می‌نماید.

‌ماده‌ی پنجم – در نقاطی که طبق ماده‌ی چهارم اجباری بودن تعلیمات اعلام شده است اهالی مکلفند اطفال خود را که سن‌شان شش سال تمام باشد، در ‌شهریور ماه در دبستان‌ها نام‌نویسی کنند. هرگاه طفلی به واسطه‌ی بیماری نتواند در موقع مقرر مشغول تحصیل شود، ولی موظف است او را بلافاصله ‌پس از رفع نقاهت به دبستان معرفی نماید.

‌تبصره – اداره کل آمار مکلف است همه‌ساله آمار کودکان شش‌ساله نقاط مختلف کشور را به وزارت فرهنگ تسلیم نماید.

‌ماده‌ی ششم – هرگاه ولی طفل در موعد مقرر بدون داشتن عذر موجه طفل خود را برای تحصیل منظم به دبستان نسپارد علاوه‌بر این‌که مجبور است‌ غفلت خود را جبران کند به پرداخت ده ریال جریمه محکوم می‌گردد.

‌وجوه حاصله از این جرایم به مصرف تهیه کتاب و لوازم تحصیل برای دانش‌آموزان بی‌بضاعت خواهد رسید.

‌ماده‌ی هفتم – در هر نقطه که دبستان دایر می‌شود، وزارت بهداری و شهرداری محل باید با نظر وزارت فرهنگ وسایل معاینه طبی دانش‌آموزان را به‌ قسمی فراهم سازند که هر یک از آنان در عرض سال تحصیلی لااقل دو بار مورد معاینه پزشک واقع شود و نیز مکلفند وسایل مداوای مجانی ‌دانش‌آموزان بی‌بضاعت خاصه مبتلایان به تراخم را فراهم سازند.

‌ماده‌ی هشتم – دولت مکلف است همه‌ساله اعتبارات لازم را در بودجه کل کشور برای ساختمان و تاسیس و نگاهداری دبستان‌ها و تربیت آموزگار و به‌طور کلی تامین اجرای این قانون در مدت مقرر پیش‌بینی نماید.

‌تبصره‌ی ۱ – شهرداری‌ها مکلفند در حدود قوانین مربوطه در تهیه‌ی وسایل ساختمان مدارس و توسعه‌ی معارف طبق آیین‌نامه مخصوص با وزارت فرهنگ‌ تشریک مساعی نمایند.

‌تبصره‌ی ۲ – ساختمان همه‌ی دبستان‌ها مطابق نقشه‌هایی خواهد بود که مهندسین مخصوص وزارت فرهنگ باید متناسب با آب‌وهوا و وقعیت نقاط ‌مختلف کشور با رعایت اصول بهداشتی تهیه نمایند در قراء و قصبات ساختمان دبستان‌ها با مساعدت مالکین طبق آیین‌نامه مخصوص به عمل خواهد ‌آمد.

‌ماده‌ی نهم – برای تربیت و تهیه آموزگاران به عده‌ی کافی از سال تحصیلی ۱۳۲۲ وزارت فرهنگ مکلف است اقدامات زیر را به‌عمل آورد:

‌الف – در سال اول دانش‌سراهای مقدماتی لااقل یک ثلث بیش‌تر از سال‌های پیش دانش‌آموز واجد شرایط به پذیرد و در صورت لزوم کلاس‌ها را متعدد کند.

ب – در شهرهایی که فعلاً دانش‌سرا نیست در صورت لزوم به تاسیس آن مبادرت نماید.

ج – در دانش‌سراها یا دبیرستان‌ها یا دبستان‌ها کلاسی به نام کلاس کمک آموزگاری تاسیس کند که شرط ورود به آن داشتن گواهینامه تحصیلات شش ساله ‌ابتدایی و دوره‌اش یک یا دو سال باشد. آموزگارانی که لااقل پنج سال تدریس متوالی یا ده سال تدریس متناوب داشته باشند می‌توانند بدون شرط مذکور ‌در این کلاس‌ها پذیرفته شون.د یک یا دو سالی که برای دوره کلاس‌ها معین گردیده جزو سابقه خدمت آنان محسوب خواهد شد.

‌ماده‌ی دهم – تحصیل در کلاس‌های کمک آموزگاری مجانی خواهد بود به‌علاوه کمک هزینه تحصیل که میزان آن را وزارت فرهنگ معین خواهد کرد ‌به دانش‌آموزان پرداخته می‌شود. دانش‌آموزان هنگام ورود تعهد کتبی خواهند سپرد که پس از فراغ از تحصیل دو برابر مدت تحصیل را موظفاً آموزگاری‌کنند و الا سه برابر کمک هزینه دریافتی را به صندوق دولت بپردازند.

‌ماده‌ی یازدهم – دولت موظف است کسانی را که از کلاس کمک آموزگاری گواهینامه فراغ تحصیل گرفته‌اند و کمک آموزگار خوانده خواهند شد با‌رعایت شرایط مقرره در فقرات ۱ و ۳ و ۴ ماده‌ی دوم قانون استخدام کشوری در دبستان‌ها به خدمت بگمارد.

‌ماده‌ی دوازدهم – هر یک از مشاغل کمک آموزگار و آموزگار و دبیر و دانش‌یار و استاد و پزشک بیمارستانی ضمیمه دانشکده پزشکی به ده پایه تقسیم‌می‌شود. حداقل مدت توقف در پایه‌های ۱ تا ۳ یک سال و در پایه‌های ۴ تا ۶ دو سال و از پایه ۷ به بالا سه سال خواهد بود – حقوق پایه یک کمک‌آموزگار برابر مقرری دریافتی پایه یک اداری و حقوق پایه یک آموزگاری یک برابر و نیم حقوق پایه یک کمک آموزگار و حقوق پایه یک دبیری دو برابر‌حقوق پایه یک دانش‌یاری سه برابر حقوق پایه یک آموزگار خواهد بود.

‌‌در موقع ارتقا از پایه‌ای به پایه‌ی بالاتر در مورد کمک آموزگاران و آموزگاران تا پایه‌ی ۵ یک پنجم حقوق پایه مادون و از پایه‌ی شش به بالا یک هشتم حقوق‌ پایه مادون و در پایه‌های دبیری یک هشتم حقوق پایه‌ی مادون و در پایه‌های دانش‌یاری معادل یک‌دهم حقوق پایه مادون علاوه خواهد شد. حقوق هر پایه ‌استادی به اندازه‌ی یک‌دهم از حقوق همان پایه دانش‌یاری بیش‌تر خواهد شد.

‌تبصره ۱ – کمک آموزگاران و آموزگاران و دبیرانی که متاهل هستند ثلث حقوق پایه یک خود را به عنوان فوق‌العاده تاهل دریافت خواهند داشت.

‌تبصره ۲ – وزارت فرهنگ می‌تواند از میان دبیران و با تصویب شورای دانشگاه از میان استادان و دانش‌یاران و دبیران دانشگاه کسانی را برای ریاست ‌و نظامت کلاس‌های کمک آموزگاری و دانش‌سراها و دبیرستان‌ها و هم‌چنین برای بازرسی و خدمات فنی و معاونت دانشکده‌ها بر طبق آیین‌نامه مخصوص‌انتخاب نماید این اشخاص در مدت اشتغال به یکی از این کارها تا پایه‌ی پنج نصف حقوق و از پایه‌ی شش به بالا ثلث حقوق پایه خود را اضافه دریافت‌خواهند نمود. این اشخاص موظفند تمام اوقات رسمی را به خدمات مرجوعه صرف نمایند و به هیچ وجه حق اشتغال در بنگاه‌های دیگر دولتی و غیر‌دولتی نخواهند داشت.

‌تبصره‌ی ۳ – مواد ۱۰ و ۱۱ قانون تربیت معلم مصوب اسفند ۱۳۱۲ و مواد ۱۲ و ۱۳ قانون تاسیس دانشگاه مصوب خرداد ۱۳۱۳ و ماده واحده ‌مصوب پنجم آبان ماه ۱۳۱۷ و مواد ۴ و ۵ و ۱۱ قانون اصلاح قانون تاسیس دانشگاه مصوب آبان ۱۳۱۹ و تبصره ۱ ماده اول قانون ششم آبان ۱۳۲۰‌ نسبت به آن‌چه با این ماده مغایرت دارد ملغی می‌باشد.

‌ماده‌ی سیزدهم – هر گاه در نقاطی که تعلیمات عمومی اجباری اعلام گردیده آموزگار و کمک آموزگار تربیت یافته به قدر کافی موجود نباشد وزارت ‌فرهنگ می‌تواند کسانی را که لااقل دارای گواهینامه شش‌ ساله ابتدایی یا تحصیلاتی معادل آن هستند به آموزگاری چهار کلاس اول ابتدایی و کسانی را ‌که تحصیلات سه‌ ساله اول متوسطه یا معادل آن را دارا می‌باشند به آموزگاری کلاس‌های ۵ و ۶ ابتدایی با رعایت جهات اخلاقی و استعداد آنان برای‌ تدریس انتخاب و به طور قرارداد استخدام نموده به کار بگمارد.

‌تبصره – هیچ‌گاه وزارت فرهنگ نمی‌تواند با داشتن آموزگار و کمک آموزگار تربیت‌شده به استخدام آموزگاران قراردادی بپردازد و به‌طور کلی ‌استخدام معلم قراردادی جدید فقط در صورتی مجاز است که معلم رسمی مشمول این قانون و قانون تربیت معلم مصوب اسفند ۱۳۱۲ و قانون دانشگاه ‌مصوب هشتم خرداد ۱۳۱۳ به قدر کافی موجود نباشد.

‌ماده‌ی چهاردهم – به کمک آموزگاران و آموزگاران و دبیرانی که در خارج از محل اقامت خود خدمت می‌نمایند باید از طرف دولت منزل داده شود و ‌در غیر این صورت کرایه خانه متناسب هر محل به تشخیص وزارت فرهنگ و بر طبق آیین‌نامه مخصوص علاوه‌بر حقوق و فوق‌العاده‌های دیگر به آن‌ها ‌پرداخته خواهد شد.

‌ماده‌ی پانزدهم – وزارت فرهنگ می‌تواند آموزگاران و مدیران قراردادی را که دارای گواهی‌نامه دوره اول متوسطه و لااقل پنج سال سابقه خدمت ‌آموزگاری در مدارس دولتی باشند به‌عنوان آموزگار و در صورتی که این گواهی‌نامه را نداشته ولی پنج سال سابقه تدریس در مدارس دولتی داشته باشند ‌به‌عنوان کمک آموزگار استخدام نماید و هم‌چنین می‌تواند دبیران قراردادی را که لااقل دارای ده سال سابقه تدریس در دبیرستان و یا این‌که دارای دیپلم ‌متوسطه و پنج سال سابقه تدریس در دبیرستان باشند با رتبه دبیری به خدمت رسمی بپذیرد و ماخذ تعیین درجه این کمک آموزگاران و آموزگاران و ‌دبیران آخرین حقوقی خواهد بود که قبل از دی ماه ۱۳۲۱ از وزارت فرهنگ دریافت داشته‌اند.

‌ماده‌ی شانزدهم – وزارت فرهنگ آیین‌نامه‌هایی را که برای اجرای این قانون لازم خواهد بود تهیه و پی از تصویب کمیسیون فرهنگ مجلس شورای‌ ملی به‌موقع اجرای خواهد گذاشت.

‌این قانون که مشتمل بر شانزده ماده است در جلسه ششم مرداد ماه یک هزار و سیصد و بیست و دو به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

‌رییس مجلس شورای ملی – حسن اسفندیاری