صمد بهرنگی، نویسنده، آموزگار و گردآورنده ادبیات عامیانه‌ی مردم آذربایجان است.
معروف‌ترین اثر او برای کودکان، «ماهی سیاه کوچولو» با تصویرگری فرشید مثقالی است که در سال ۱۳۴۷ کتاب برگزیده‌ی شورای کتاب کودک شد و در سال ۱۳۵۳ جایزه‌ی تصویرگری هانس کریستین اندرسن را از آن خود کرد و به چند زبان برگردانده شد.
«ماهی سیاه کوچولو» با تصویرگری طراح برجسته‌ی فرانسوی؛ پلانتو، در سال ۱۹۶۹ برنده‌ی جایزه‌ی نمایشگاه بولونیای ایتالیا و دوسالانه‌ی براتسیلاوا شد.
صمد بهرنگی در ۲ تیر ماه ۱۳۱۸ در تبریز در خانواده‌ای کارگر زاده شد. او پس از گذراندن دوره‌ی دبیرستان در سال ۱۳۳۴ وارد دانش‌سرای مقدماتی تبریز شد که باب آشنایی با بهروز دهقانی را بر او گشود.
بعدها او با همکاری بهروز دهقانی به گردآوری ادبیات عامیانه‌ی آذربایجان پرداخت که دستاورد آن انتشار افسانه‌های آذربایجان و متل‌ها و چیستان‌هاست. بهرنگی پس از پایان دوره‌ی دانش‌سرا، هم‌زمان با تحصیل در رشته‌ی زبان انگلیسی، آموزگار روستاهای آذربایجان شد.
کار با این دانش‌آموزان او را به این باور رساند که کتاب‌های درسی موجود، برای کودکان روستانشین آذری کارساز نیست. به این سبب به نگارش فارسی‌آموزی پرداخت که با تجربه‌های این کودکان هم‌ساز باشد. کتاب او اگر چه به سبب سنگ‌اندازی‌های بسیار هرگز منتشرنشد، اما او خود برای آموزش دانش‌آموزانش از آن بهره برد.
از دیگر کارهای ارزشمند بهرنگی، برپایی کتابخانه‌های روستایی و ترویج کتاب‌خوانی میان این کودکان بود.
صمد بهرنگی افزون‌بر آموزگاری، پژوهش و نوشتن مقاله در زمینه‌ی هنر و ادبیات زبان آذری، وضعیت روستاهای آذربایجان و نقد کتاب، برای کودکان داستان‌های بسیاری نوشت. «عادت»، نخستین داستان اوست که در سال ۱۳۳۹ منتشر شد. «الدوز و کلاغ‌ها»، «الدوز و عروسک سخن‌گو»، «یک هلو، هزار هلو»، «تلخون» از داستان‌های اوست. او در ادبیات بزرگ‌سال ترجمه‌هایی از ترکی استانبولی به فارسی و از فارسی به ترکی آذربایجانی انجام داده است که می‌توان به برگردان شعرهایی از مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، و نیما یوشیج اشاره کرد.
صمد بهرنگی در سال ۱۳۴۷ در رودخانه‌ی ارس غرق شد.
در